Zabawy Paluszkowe posiadają bardzo dużą wartość dla rozwoju każdego dziecka, dostarczając doznań dotykowych – wpływają na poznanie przez dziecko własnego ciała, własnej odrębności. W istotny sposób pomagają dziecku nawiązać pozytywne relacje z drugą osobą. Zabawy te należą do grupy metod opartych na kontakcie z ciałem i na dotyku, a ich zaletą jest naturalność i prostota, bowiem nie wymagają wykorzystywania żadnych specjalnych pomocy, zabawek, specjalnych pomieszczeń – wystarczy wyobraźnia oraz znajomość prostych dziecięcych wierszyków.
Zabawy Paluszkowe dostarczają delikatnych bodźców dotykowych, których siłę i intensywność, w zależności od tolerancji dziecka na dotyk, możemy stopniowo zmniejszać lub zwiększać. Zabawa nie traci swojego sensu przy wycofaniu z zabawy dotyku. Jeżeli dziecko nie pozwala wykonać zabawy na swojej dłoni czy nodze – można ją wykonać na własnej, a dziecko w takiej sytuacji może się tylko przyglądać. Warto więc stosować te zabawy w przypadku dzieci nadwrażliwych na bodźce dotykowe i słuchowe, mając na uwadze stopień nadwrażliwości i indywidualne potrzeby dziecka.
Osoba dorosła bawiąca się z dzieckiem poprzez Zabawy Paluszkowe zwraca uwagę na jego części ciała, dzięki czemu dziecko ma wiele okazji, by obserwować własne ciało i je poznać.
Zabawy Paluszkowe mimo swojej prostej budowy i struktury posiadają pewne elementarne reguły, których założeniem jest uczenie się przez dziecko kolejnych zasad, dzięki temu stopniowo poznaje ono sens i reguły całej zabawy. W przyszłości umiejętność działania zgodnie z ustalonymi regułami dziecko przeniesie na inne obszary swojego życia.
Zabawy Paluszkowe na ogół wyzwalają radosne reakcje u dziecka, ale także aktywizując ruch całego ciała i angażując je emocjonalnie, budując więź z dorosłym – działają relaksująco i wyciszająco.
Idea wiodąca projektu
Osoba pracująca z małymi dziećmi powinna być animatorem i współorganizatorem procesu kształcenia i rozwoju dziecka. Powinna uczyć dziecko odkrywania i zaspokajania jego potrzeb poznawczych, pomagać mu w systematyzowaniu wiedzy zdobywanej samodzielnie i dokonywaniu poznawczej syntezy, ponieważ dziecko spontaniczne i aktywne ma badać i odkrywać rzeczywistość, doświadczać i przeżywać, bo tak zdobywana wiedza ma największą wartość, jest pełniejsza i trwalsza.
Dorosły dzięki znajomości niewerbalnych sposobów komunikowania się z dziećmi stymuluje je do rozwoju procesów poznawczych poprzez dobry dotyk – mogą mu w tym pomóc Zabawy Paluszkowe poznane w czasie udziału w proponowanym projekcie.
Z wieloletniej praktyki wiadomo, że Zabawy Paluszkowe cieszą się ogromnym
zainteresowaniem dzieci, a aktywne uczestnictwo w nich jest dla każdego dziecka wspaniałą
zabawą, dającą zadowolenie i radość.
Stosowane w pracy z dziećmi różnorodne rodzaje zabaw i zajęć, w tym szczególnie
Zabawy Paluszkowe, mają ogromne znaczenie dla wspierania rozwoju dzieci we wszystkich
sferach rozwojowych i obszarach działania, na każdym etapie życia dziecka. Pozwalając
dziecku na samodzielne działanie pod kontrolą i nadzorem – budujemy w bezpieczny sposób
świat doświadczeń dziecka i stwarzamy mu okazje do różnorodnych treningów i aktywności.
Inną formą rozwijania i kształtowania motoryki małej są zabawy sensoryczne. Stosując
je w pracy z dziećmi wspomagamy indywidualny rozwój dziecka i jego umiejętność organizacji
informacji sensorycznej (czyli tego, co jest odbierane przez rożne zmysły ciała dziecka) oraz
tworzenie odpowiedniej reakcji adaptacyjnej. Dzięki każdej zabawie odpowiednio dobranej do
wieku i możliwości dziecka uczymy je różnicowania bodźców czuciowych, poznawania
przedmiotów i rozpoznawania ich bez pomocy wzroku.
Zastosowanie w Zabawach Paluszkowych i sensorycznych prostych materiałów
i pomocy pozwala na większą celowość czynności, rozwijanie małej motoryki, planowanie
czynności ruchowych i utrwalanie dominacji stron ciała. Dziecko nabywa nowych umiejętności
poprzez odczuwanie, ruch, działanie, naśladowanie, omijanie, obracanie, odwracanie
i tworzący się przestrzenny układ odniesienia.
Kolejnym sposobem na wspólną zabawę jest stymulacja czuciowa ciała w oparciu
o masażyki z wierszykami – zabawy relacyjno-relaksacyjne. Jest to szczególna forma kontaktu
z dzieckiem, która przez dotyk zbliża dorosłego i dziecko oraz dostarcza dziecku wiele radości,
przynosi mu relaks, zaspokaja jego potrzebę kontaktu fizycznego i emocjonalnego i zwiększa
jego poczucie bezpieczeństwa. Dzięki tym ćwiczeniom dziecko może cieszyć się dobrym
samopoczuciem fizycznym i psychicznym, wyciszyć się i odprężyć, ale także zaktywizować oraz
poprawić swoją zdolność koncentrowania uwagi.
Cele główne zastosowania Zabaw Paluszkowych w rozwoju mowy i motoryki małej dziecka:
o Zabawy Paluszkowe kształtują sprawność manualną i ruchową, i przygotowują dziecko do
samodzielnego wykonywania codziennych czynności, takich jak rozbieranie/ubieranie się,
manipulowanie różnymi przedmiotami, rysowanie, a w dalszej przyszłości – pisanie.
o Jest to forma zabawy, która uczy dziecko, czym jest dialog. Pokazuje, na czym polega jego
naprzemienność, co wspiera rozwój umiejętności komunikacyjnych.
o ZP wzbogacają słownictwo malca, co korzystnie wpływa na rozwój jego mowy. Dziecku
łatwiej jest zapamiętać nowe słowa poprzez ich częste powtarzanie w zabawie.
o Jest to jedna z wielu metod budowania pozytywnej, ciepłej i bliskiej relacji między
dorosłym a dzieckiem, tak samo jak wspólne czytanie czy śpiewanie kołysanek do snu.
o Uczą dziecko koncentrowania się na danej czynności.
o Pomagają maluchowi zrelaksować się ale także zaktywizować się.
Zabawy Paluszkowe dla 3-latków oraz starszych dzieci to także dobry sposób na zabawę
i integrację grupy, np. w przedszkolu. Starszaki mogą samodzielnie inicjować paluszkowe
zabawy, włączać w nie młodsze dzieci. Dzieci poznają się poprzez zabawę, mają szansę na
nawiązanie nowych relacji. Poza tym zabawy paluszkowe przygotowują do takich czynności
jak: lepienie, wycinanie, malowanie czy kolorowanie.
Cele szczegółowe zastosowania Zabaw Paluszkowych w rozwoju mowy
i motoryki małej dziecka:
o rozwijanie mowy dzieci
o kształtowanie i doskonalenie motoryki małej i dużej dzieci
o stworzenie dzieciom możliwości poznawania świata za pośrednictwem zmysłu czucia
umiejscowionego w zakończeniach nerwowych w skórze kończyn (odczucia doznawane
przez dzieci motywują je do wykonywania czynności służących rozwijaniu funkcji
poznawczych)
o umożliwianie dzieciom poznania własnego ciała
o dostarczanie dzieciom delikatnych bodźców stymulacyjnych
o stymulowanie rozwoju percepcji wzrokowej przez obserwacje dokonywane przez dzieci
o wzbogacanie repertuaru ruchów dzieci
o usprawnianie manualne dzieci
o utrwalanie sprawnego funkcjonowania dominującej strony ciała u danego dziecka.
Cele operacyjne zastosowania Zabaw Paluszkowych w rozwoju mowy
i motoryki małej dziecka:
poprzez udział w Zabawach Paluszkowych dziecko m.in.:
o poznaje werbalny i pozawerbalny sposób komunikowania się
o wzbogaca repertuar swoich ruchów
o usprawnia się manualnie
o ćwiczy powtarzalność i zmienność ruchów ciała
o bierze udział w zabawach i czerpie z nich radość
o rozwija pamięć poprzez powtarzanie wierszyków i rymowanek
o pobudza i doskonali koordynację wzrokowo-ruchową
o rozwija mięśnie kiści dłoni i palców oraz ćwiczy chwyt pęsetkowy
o uczy się koncentrowania uwagi na pokazywanej/realizowanej zabawie i/lub wykonywanym
działaniu.
Warunki udziału w projekcie i korzystania z jego zasobów:
1. Projekt przeznaczony jest dla osób pracujących z dziećmi do lat trzech w żłobkach, klubach
dziecięcych, w grupach żłobkowych funkcjonujących przy przedszkolach, w ramach pracy
dziennego opiekuna dziecka, w każdej innej formie instytucjonalnej i pozainstytucjonalnej
opieki nad dziećmi i stanowi element doskonalenia zawodowego opiekunów dzieci.
2. Udział w Projekcie może wziąć każda osoba zainteresowana pracą z małymi dziećmi.
3. Udział w Projekcie i korzystanie z jego zasobów jest bezpłatne pod warunkiem dzielenia
się z innymi uczestnikami zrealizowanymi zajęciami i wykorzystywanymi treściami,
w formie zdjęć i nagrań, w docelowej zamkniętej grupie Paluszkowe Maluchy z miesięczną
częstotliwością.
4. Zasoby szkoleniowe Projektu prezentowane są w Internecie. Link do zasobów otrzymują
osoby, które zapiszą się do udziału w projekcie edukacyjnym doskonalącym umiejętności
zawodowe osób pracujących z małymi dziećmi.
5. Zasoby te można dowolnie modyfikować i dostosowywać do indywidualnych potrzeb
dzieci podopiecznych oraz grup opiekuńczych, w których pracują osoby uczestniczące
w Projekcie.
6. Każdy aktywny uczestnik projektu na zakończenie może otrzymać zaświadczenie o udziale
w nim poświadczające odbycie szkolenia doskonalącego umiejętności zawodowe.
Zaświadczenie jest odpłatne.
7. Współorganizatorem Projektu jest Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli
ASYSTENT we Wrocławiu.